Wandelmonitor: Trendrapport Wandelen in Nederland 2016

Wat is de Wandelmonitor?

Een monitor is een onderzoekmethode waarbij gegevens worden verzameld om ontwikkelingen op een bepaald terrein te kunnen volgen.

De Wandelmonitor richt zich op vragen als: Hoeveel wandelaars zijn er in Nederland? Wat zijn de leeftijden, kenmerken en voorkeuren van de wandelaars? Welke typen wandelaars zijn er? En welke trends zijn te onderscheiden?

Thema’s van de Wandelmonitor 2016

Wat is er allemaal te lezen in het onderzoeksrapport? Er is aandacht voor deze thema’s:

• Betekenis van wandelen voor de economie en samenleving (en de gezondheid).
• Kenmerken van wandelaars (leeftijd, gezinssituatie, sociale klasse, leefstijlen)
• Profiel en motivatie van wandelaars
• Wandelvoorzieningen (bekendheid met netwerken (LAW en knooppunten), gebruik van ‘hulpmiddelen’ tijdens wandelingen, lidmaatschap van wandelclubs en verenigingen, Internetgebruik,
• Wandelomgeving (vervoer naar startpunt, wandelen naar provincie, belangrijke aspecten route, voorkeuren van wandelaars)
• Waardering en kwaliteit (van wandeltochten, wandelgebieden en voorzieningen, wandelproducten)
• Trends en ontwikkelingen (vergrijzing, meer naar buiten, thematisch wandelen, mobiele consument en het groeiende gezondheidsbewustzijn).

Belangrijkste resultaten van de Wandelmonitor 2016

• Wandelen is de meest ondernomen vrijetijdsactiviteit. gevolgd door winkelen in de binnenstad en uit eten gaan. 
• 10,5 miljoen Nederlanders maken weleens een wandeling voor het plezier van een uur of langer, dit is 63% van alle Nederlanders.
• 2,3 miljoen Nederlanders doen aan wandelsport, dit is 14% van alle Nederlanders vanaf 0 jaar.
• Vergeleken met andere sportieve activiteiten staat wandelen (63%) bovenaan. Ook fietsen (49%) en zwemmen in een binnenbad (41%) wordt door een groot deel van de bevolking wel eens gedaan.
• Gemiddeld wandelt men 7 km per keer.
• Meer dan de helft van de wandelaars (58%) is 25 – 65 jaar. 26 % is 25 jaar of jonger, en 16% is 65+.
• De belangrijkste redenen om te wandelen: buiten zijn (30%), ontspanning, bezinning, hoofd leeg (23%), en conditie op peil houden (13%)
• Nederlanders wandelen overal. Het meest wordt gewandeld in: bosgebied (24%), de eigen wijk (22%), centrum stad/dorp (21%), en landelijk /agrarisch (18%).
• De provincies waar het meest wordt gewandeld zijn Zuid-Holland, Noord-Holland en Noord-Brabant. In vergelijking met het aantal inwoners wordt veel gewandeld in Zeeland, Limburg en Friesland.
• Het grootste deel van de wandelingen (45%) start vanuit huis, 26% gaat te voet naar het startpunt van een route. En 1 op de 5 wandelingen gaat men met de auto naar het startpunt van de wandeling.
• Degenen die met de auto naar het startpunt van een route gaan, wandelen relatief vaak om de omgeving te verkennen, de natuur te beleven of te ontspannen. Wandelaars die direct vanuit huis wandelen willen relatief vaak buiten zijn of hun conditie op peil houden.

Maatschappelijke trends en hun invloed op het wandelen

In de Monitor is een aantal interessante trends en ontwikkelingen in de samenleving beschreven die van invloed zijn op de wandelbehoefte en het aantal mensen dat wandelt.

De vergrijzing zorgt bijvoorbeeld voor meer oudere wandelaars. Mensen blijven tot op hoge leeftijd wandelen, maar hebben mogelijk wel wat vaker behoefte aan rustplaatsen onderweg. De technologische ontwikkelingen zorgen ervoor dat wandelaars onderweg meer gebruik maken van digitale hulpmiddelen (de smartphone). En als tegenreactie op het drukke dagelijkse leven dat zich grotendeels binnen afspeelt, hebben mensen behoefte aan buiten zijn, beweging en rust. Steeds meer mensen zijn bewust met hun gezondheid bezig. Ze proberen meer te bewegen, letten op een gezonde voeding en proberen ook geestelijk meer in balans te komen.

In het rapport zijn deze Trends verder uitgewerkt:

• Vergrijzing
• Mobiele consument
• Meer naar buiten
• Gezondheidsbewustzijn
• Thematisch wandelen

Typen wandelaars

Mensen hebben diverse redenen om te gaan wandelen. De meest genoemde redenen hebben te maken met ‘buiten zijn’, ‘ontspannen’ en het ‘op peil houden van de conditie’. Voor de ene wandelaar is een wandeling vooral iets wat je samen met anderen voor de gezelligheid doet, andere wandelaars gaan juist het liefst alleen op pad. Er zijn ook wandelaars die hele specifieke doelen hebben, zoals het volgen van een volledige LAW-route, het uitlopen van de Nijmeegse Vierdaagse of het maken van een voettocht naar Santiago de Compostela. Op basis van de motieven van de wandelaar en het doel van de wandeling wordt een aantal typen wandelaars onderscheiden:

• Wandeltoerist
• Stadswandelaar
• Gezinswandelaar
• Zondagmiddag wandelaar/dagwandelaar
• Solist
• Recreatieve route wandelaar
• Prestatiewandelaar
• Gezondheidswandelaar
• Pelgrim

Meer lezen?

• Download de Wandelmonitor 2021
• Download de Wandelmonitor 2016 
• Download de Wandelmonitor 2010 

10 Wandeltrends in Nederland: Wandelmonitor 2021

De methode van onderzoek en de conclusies nader bekeken

Als Marktonderzoeker kon ik (Irene) het niet laten de Wandelmonitor eens kritisch te bekijken. Vooral de hoofdconclusie, de extreem sterke groei van het aantal wandelaars, leek me overdreven. 

Is het aantal wandelaars echt gestegen met 4 miljoen? 

Op 20 juli 2016, tijdens de Nijmeegse Vierdaagse, presenteerde Wandelnet voor de 3-de keer de Wandelmonitor, met trends en ontwikkelingen op wandelgebied. Zij komen tot de verrassende conclusie dat het aantal wandelaars in Nederland tussen 2010 en 2016 is gestegen met 4 miljoen, van 6,6 naar 10,5 miljoen. Kloppen die cijfers wel? 

Ik heb het onderzoek kritisch bekeken en mijn bevinding is dat het aantal wandelaars in de Monitor wordt overschat. De genoemde stijging in het aantal wandelaars is vooral te wijten aan de grotere onderzoeksgroep: in 2010 werden alléén Nederlanders vanaf 18 jaar geteld, in 2016 werden Nederlanders van alle leeftijden geteld (ook baby's en peuters). Ook werden méér mensen tot de groep wandelaars gerekend. In 2010: alleen de wekelijkse wandelaars, in 2016: iedereen die 'wel eens' wandelt. 

Hier de toelichting op de Monitor, mijn bevindingen en een samenvatting van de resultaten. Als iemand een fout ziet in mijn redenering: reacties en feedback zijn welkom! Irene den Ouden, info@dewandeldate.nl. 

Naschrift Irene: naar aanleiding van mijn vragen en dit artikel heeft Wandelnet toegegeven dat ze de opmerking over de stijging van het aantal wandelaars 'beter hadden moeten nuanceren'.  Zie de aanpassing die uiteindelijk gedaan is, onderaan dit artikel.  

Wat is de Wandelmonitor?

Een monitor is een onderzoekmethode waarbij gegevens worden verzameld om ontwikkelingen op een bepaald terrein te kunnen volgen.

De Wandelmonitor richt zich op vragen als: Hoeveel wandelaars zijn er in Nederland? Wat zijn de leeftijden, kenmerken en voorkeuren van de wandelaars? Welke typen wandelaars zijn er? En welke trends zijn te onderscheiden?

Voorwaarden voor een goede monitor: de gegevens zijn (beleids) relevant en worden in opeenvolgende perioden op dezelfde wijze verzameld, met dezelfde vraagstelling en bij dezelfde doelgroep. Als dit goed gebeurt kunnen de cijfers worden vergeleken en kunnen trends en ontwikkelingen worden gesignaleerd. Pas dan kan een compleet Trendrapport worden samengesteld.

Als wandelprofessional had ik veel interesse in de resultaten van de Wandelmonitor. Als marktonderzoeker was ik teleurgesteld toen ik het nieuwe rapport las. De onderzoeksverantwoording (methode, steekproef en vraagstelling) ontbreekt, maar het is duidelijk dat in opeenvolgende metingen gewerkt is met verschillende vraagstelling en verschillende steekproef van de bevolking. Er is niet kritisch gekeken naar de resultaten en de belangrijkste conclusie die is getrokken (de stijging van het aantal wandelaars) klopt volgens mij niet. Het enige kerncijfer dat in de Wandelmonitor 2016 wordt vergeleken (niet in het rapport zelf maar in de inleiding) is het totaal aantal wandelaars. Verder wordt op geen enkele plek een vergelijking gemaakt met de cijfers uit de twee eerdere metingen. Ik heb zelf de vorige rapporten opgezocht. 

Van 6,6 naar 10,5 miljoen wandelaars?

Wandelnet schrijft, met grote gekleurde letters, als inleiding op de Monitor van 2016: 'Wist u dat in Nederland 10,5 miljoen mensen wandelen voor het plezier? In 2010 waren dit er nog 6,6 miljoen. Het aantal wandelaars is dus flink gestegen. Deze en meer feiten en cijfers vindt u in de Nationale Wandelmonitor 2016.'

Andere media zoals Nu.nl, RTL Nieuws, Telegraaf, HP/De Tijd, Nederlands Dagblad, kWbn (Koninklijke Wandel Bond Nedeland), ANWB en PlusOnline namen deze conclusies over.

• Nu.nl: 'Bijna vier miljoen meer 'plezierwandelaars' in Nederland'
• Telegraaf en HP/De Tijd en Nederlands Dagblad: 'Nog nooit zoveel wandelaars in Nederland'. Sinds 2010 is het aantal Nederlanders die voor hun plezier wandelen gestegen van 6,6 naar 10,5 miljoen.'
• kWbn en ANWB: 'Aantal wandelaars sterk gestegen naar 10,5 miljoen. Het aantal wandelaars in Nederland was nog nooit zo hoog. Dit blijkt uit de Nationale Wandelmonitor die Stichting Wandelnet publiceerde. Sinds 2010 steeg het aantal Nederlanders dat wandelt voor het plezier van 6,6 naar 10,5 miljoen. Trends als bewuster bezig zijn met gezondheid en meer buiten willen zijn kunnen deze toename verklaren.'
• Plusonline: 'In vijf jaar tijd is het aantal mensen dat voor hun plezier aan de wandel gaat met bijna vier miljoen toegenomen. Met inmiddels een totaal van 10,5 miljoen zijn er meer wandelaars dan ooit.'

Het belangrijkste kerncijfer nader onderzocht

Het kerncijfer dat het meest wordt besproken in de publicaties over de Wandelmonitor is het aantal wandelaars. Ten eerste omdat de doelgroep voor de activiteit wandelen natuurlijk een interessant cijfer is. Ten tweede omdat dat cijfer zo spectaculair gestegen lijkt.

Omdat ik me niet kon voorstellen dat de groep wandelaars in 5 jaar tijd met 4 miljoen groeide heb ik op 22 juli via de Facebook pagina van Wandelnet gevraagd of deze cijfers, van 6,6 miljoen wandelaars in 2010 naar 10,5 wandelaars in 2016 wel kloppen. En of in de opeenvolgende metingen dezelfde methode en steekproef is gebruikt, en wat hun verklaring is voor de forse stijging.

Ik was echt nieuwsgierig en omdat ik niet direct antwoord ontving ben ik er zelf verder in gedoken. Ik heb (de groei in) het aantal wandelaars op twee manieren gecheckt: 

• 1: Hoe werd 'de wandelaar' in de Monitoren van 2010 en 2016 gedefinieerd?
• 2: Wat was de onderzochte bevolkingsgroep? 

Wandelnet verruimde de definitie van 'de wandelaar'

Het lijkt er op dat 'de wandelaar' in 2010 en 2016 op verschillende manieren is gedefinieerd:

• Wandelmonitor 2010: 'Een wandelaar = iemand die minstens een half uur per week wandelt en daarnaast ook wel eens langere wandelingen maakt'. 
• Wandelmonitor 2016: 'Een wandelaar = iemand die wel eens een wandeling voor het plezier maakt, van een uur of langer'. 

Als dit klopt, is het aantal wandelaars uit beide monitoren niet zomaar te vergelijken. De definitie voor 2016 is veel ruimer. Ook al heb je in een jaar tijd maar één wandeling van een uur gemaakt, dan word je toch gezien als ‘wandelaar’. Met deze nieuwe formulering is het logisch dat het aantal getelde wandelaars hoger uitvalt. 

Het blijkt ook, dat met de verruimde definitie van 'de wandelaar', van 'wandelt wekelijks' naar 'wandelt wel eens' het percentage wandelaars hoger uitvalt:

• Wandelmonitor 2010: 51% van de onderzochte doelgroep wandelt wekelijks minstens een half uur. 
• Wandelmonitor 2016: 63% van de onderzochte doelgroep wandelt wel eens minstens een uur. En 35% wandelt wekelijks minstens een uur. 

De onderzoeksgroep werd uitgebreid met 4 miljoen, van 18+ naar alle leeftijdsgroepen

In 2010 is het onderzoek gedaan onder Nederlanders van 18 jaar en ouder. En in 2016 onder alle Nederlanders, van alle leeftijden. De onderzochte groep, waarover uitspraken worden gedaan, is uitgebreid met de groep van 0 - 18 jaar, ca. 4 miljoen mensen. De veel ruimere doelgroep leidt tot een forse stijging van het aantal wandelaars. 

• Wandelmonitor 2010: 6,6 miljoen wandelaars (onderzoeksgroep: ca. 13 miljoen Nederlanders van 18 jaar en ouder). 
• Wandelmonitor 2016: 10,5 miljoen wandelaars (onderzoeksgroep: ca. 17 miljoen Nederlanders van alle leeftijden). 

Tot slot een vergelijking van het percentage wandelaars in deze verschillende doelgroepen: 

• Wandelmonitor 2010: 51% van de 18+ doelgroep wandelt wekelijks minstens een half uur. 
• Wandelmonitor 2016: 63% van alle Nederlanders wandelt wel eens minstens een uur. (En 35% wandelt wekelijks minstens een uur). 

Om de cijfers uit 2010 en 2016 echt te kunnen vergelijken zouden de onderzoekers het aantal en percentage wekelijkse wandelaars voor de Monitor 2016 moeten berekenen voor de leeftijdsgroep 18+.  

Demografische trends: bevolkingsgroei en vergrijzing leiden tot meer wandelaars

Uit de beschreven cijfers kan nog niet worden vastgesteld of het percentage en het aantal wandelaars is gestegen. Toch is een stijging wel te verwachten, door de toenemende aandacht voor wandelen, én door de ontwikkelingen in de bevolkingssamenstelling:

• de bevolking groeide tussen 2010 en 2015 van 16,6 naar 17 miljoen
• en het percentage ouderen (65+) nam verder toe.

>> Er zijn steeds meer mensen in Nederland, vooral méér ouderen, en ouderen wandelen veel.

Ook als het animo voor wandelen exact gelijk zou blijven in alle leeftijdsgroepen, zou er een groei zijn in het aantal wandelaars. 

Meer opmerkelijke resultaten

In het rapport staan veel meer resultaten die een nader onderzoek waard zijn. Omdat ik de precieze vragenlijst en de uitgesplitste antwoorden niet ken kan ik niet alles goed bekijken, maar hier nog twee voorbeelden.

Ook 'wandelende' baby's en peuters werden geteld

In 2016 werden alle leeftijdsgroepen onderzocht. Dat geeft vreemde uitkomsten. Zo blijkt dat de jongste groep, de kinderen van 0 – 5 jaar, het vaakst wandelt (samen met de groep 35 t/m 44 jarigen): 71%. Ik stel me zo voor dat de baby’s en peuters toch vooral in de kinderwagen liggen of in de wandelwagen zitten, tijdens wandelingen. De hoge scores van de baby's en peuters beinvloeden ook weer het uiteindelijk berekende (hoge) percentage van 63%. 

De onderzochte wandelingen zijn langer dan een uur

Het rapport concludeert: 'Gemiddeld wandelt men 7 km per keer.'. Ook staat er 'Het grootste deel (68%) van de wandelingen duurt 1-2 uur. ' Hier is alléén gevraagd naar de wandelingen die langer dan een uur duurden. Logisch dat de meeste wandelingen dan 1 tot 2 uur duurden. In werkelijkheid maken ook heel veel mensen, vaak dagelijks en in ieder geval wekelijks, kortere wandelingen. Hiermee gerelateerd is het aantal kilometers. Als je alleen kijkt naar wandelingen van een uur en langer, vallen de wandelafstanden ook hoger uit dan als je alle wandelingen zou bekijken. 

Suggestie: extra vraag, om gezondheidsgedrag beter te meten

Wetenschappers en gezondheidsvoorlichters schrijven dat elke dag minstens een half uur lopen gezondheidsvoordelen oplevert. Het zou interessant zijn met de Monitor te meten in hoeverre de verschillende bevolkings- en leeftijdsgroepen voldoende wandelen. 

Dit kan door hiervoor een kerncijfer op te nemen. En een vraag om dit cijfer te meten, bijvoorbeeld: Maakt u wel eens een wandeling van een half uur of langer? / Hoe vaak? 

Wat we nu wel uit de Monitor halen is het percentage mensen dat minimaal een uur per week wandelt: Volgens de Monitorcijfers wandelt 6% van de Nederlanders 4 maal in de week of vaker minimaal een uur (63% van de Nederlanders wandelt, en van hen wandelt 10% 4 maal per week of vaker). 

Grafiek: het aantal keren dat de 10,5 miljoen wandelaars in Nederland minimaal een uur wandelen:

• 10% van de wandelaars wandelt 4 maal in de week of vaker.
• 35% (10% + 25%) wandelt wekelijks.
• de overige 65% wandelt minder dan 1 maal per week. 

Reageren op dit artikel?

Zie je een fout in dit artikel, of heb je een andere opmerking? Ik hoor het graag. Misschien maak ik zelf wel een denkfout. Plaats je reactie hier onder of stuur je bericht aan Irene, info@dewandeldate.nl. Dank alvast!

Naschrift

Na mijn vragen aan Wandelnet via hun Facebook pagina en een korte mailwisseling, heeft Wandelnet toegegeven dat ze de opmerking over de stijging van het aantal wandelaars 'beter hadden moeten nuanceren'. De oorspronkelijke inleiding op de Monitor van 2016 is in augustus 2016 aangepast. Eerst stond er: 'Wist u dat in Nederland 10,5 miljoen mensen wandelen voor het plezier? In 2010 waren dit er nog 6,6 miljoen. Het aantal wandelaars is dus flink gestegen. Deze en meer feiten en cijfers vindt u in de Nationale Wandelmonitor 2016.'

Na de aanpassing in augustus 2016 staat in de inleiding op de Monitor van 2016: 'Wist u dat in Nederland 10,5 miljoen mensen wandelen voor het plezier? En dat een wandeling gemiddeld 1 uur en 52 minuten duurt? Deze en meer feiten en cijfers vindt u in de Nationale Wandelmonitor 2016.'

Deze nieuwe toevoeging, ´dat een wandeling gemiddeld 1 uur en 52 minuten duurt´, is ook niet zo duidelijk. Immers, er is alléén gekeken naar wandelingen langer dan 1 uur (en niet naar de vele korte wandelingen die Nederlanders maken). Dan is het niet mogelijk de gemiddelde duur van de wandelingen goed uit te rekenen, en wordt het gemiddelde sowieso te hoog ingeschat. 

Word ook lid en volg DeWandeldate

• Ben je single en nog geen lid? Meld je gratis aan bij DeWandeldate
• Ontvang wekelijks onze Tips & Agenda. 
• Volg DeWandeldate ook op Twitter en Facebook en LinkedIn en Instagram. 

​© Irene den Ouden, DeWandeldate, 23 juli 2016.

Aanpassing na de correctie van Wandelnet: 9 augustus 2016.